شکل 1: آجر در ایران

استفاده آجر در ایران:

آجر بخشی از هویت معماری ایران است. ایرانیان از دیرباز با آجر آشنایی داشته و از آن در قسمت های مختلف ساختمان، اسکلت، پوشش‌ سقف ‌ها، نماسازی و پوشش کف استفاده می ‌کردند. استفاده از آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی در ساخت انواع بناها، در طول تاریخ ایران بسیار گسترده بوده، و به عقیده باستان شناسان تاریخچه آجرکاری، با توجه به بقایای کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش، تپه های سیلک کاشان به ده هزار سال پیش می رسد. بزرر‌گترین و قدیمی ترین اثر آجری ایران را می توان در معبد چغازنبیل در خوزستان مشاهده کرد.

با توجه به آنچه گفته شد، می توان به این نتیجه رسید که در گذشته، بزرگترین و پیچیده ترین سازه های معماری، با بهره گیری از آجر، توسط معماران خلق شده اند. همواره با گذشت قرن ها، آجر یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی، در صنعت ساخت و ساز می باشد، و به‌ عنوان کاربردی ترین مصالح در معماری ایران شناخته شده است، و با توجه به اینکه آجر با شرایط اقلیمی کشور سازگار است، می توان از آن برای طراحی و دکوراسیون داخلی نیز استفاده نمود. با توجه به مواد اولیه به کار رفته در تولید آجر، کیفیت نماهای بی نظیر خلق شده توسط آجر، این محصول از دیرباز تا به امروز اولین انتخاب پیمانکاران و معماران بوده و هست.

نقش آجر در معماری ایرانی:

معماری ایرانی یکی از غنی ‌ترین و برجسته ‌ترین معماری ‌های جهان به شمار می ‌رود که برای شکل ‌دهی به فرهنگ و تمدن ایرانیان بیش از هزاران سال به کار گرفته شده است. نقش آجر در معماری ایرانی به دوران باستان باز می ‌گردد و تاکنون در ساختمان ‌های مختلف ایران به کار گرفته شده است.  یکی از عناصر اساسی این معماری، استفاده از آجر در ساخت‌ و ساز بوده که نقش بسیار مهمی در شکل ‌دهی به فضاهای معماری داشته است. همچنین امروزه استفاده از آجر در معماری ایران به عنوان پر کاربردترین عنصر ساختمانی شناخته شده است که با تأسیس کارخانه های متعدد و تولید انواع آجرها در ایران، آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی، با پیشرفت صنعتی رو به رو شده است.

آجر در معماری ایرانی در ساخت ‌و ساز ساختمان ‌های مختلف مانند مساجد، کاروان ‌سراها، باغ ‌ها، کاخ ‌ها و خانه ها به کار گرفته شده است. نقش آجر در ساخت این ساختمان‌ ها به ‌عنوان یک عنصر عملکردی و دکوراتیو، همواره برای ایجاد زیبایی و ارتباط بین فضاها مورداستفاده قرار گرفته است.

ویژگی ها و مزایای استفاده از آجر در معماری ایران:

1- آجر به دلیل داشتن ویژگی‌ هایی همچون مقاومت در برابر حرارت، سختی، جذب آب، ثبات و انعطاف‌پذیری در ساخت ‌و ساز، به عناصر ساختمانی مانند سقف، دیوارهای داخلی و خارجی، بام‌ سازی و نمای ساختمان، پوشش طاق ‌ها، پله ‌ها و نیز پنجره ‌ها کمک می‌کند.

2- با توجه ‌به مزایای آجر در معماری ایرانی، تولیدکنندگان آجر طرح‌ های مختلفی را تولید می کنند که هر کدام با ویژگی ‌ها و مزایای خود در شکل ‌دهی به فضاهای معماری مؤثر بوده ‌اند. به طور مثال، طرح‌ های مختلفی از آجر به شکل مستطیلی، مربعی، سنتی، شکل مستطیلی با رویه‌ای شیب ‌دار و شکل موج ‌دار و… در ساختمان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

3- استفاده از آجر در معماری ایرانی در برخی موارد به ‌عنوان یک عنصر تزئینی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. طراحی‌هایی که بر روی آجر با فنون مختلف تراشیده می شوند و به ‌عنوان یکی از مهمترین عناصر تزئینی در معماری ایرانی محسوب می‌ شوند.

4- از دیگر مزایای استفاده از آجر در معماری ایرانی، می‌توان به هزینه کمتر نسبت به مصالح دیگر و قابلیت بازیافت آن در پایان عمر مفید ساختمان اشاره کرد. که با توجه‌ به توسعه فناوری در این زمینه، طراحی و تولید آجر‌های مدرن با خصوصیات متفاوت و قابل ‌استفاده در معماری ایرانی نیز امکان ‌پذیر شده است.

5- استفاده از آجر تأثیراتی در زیبایی معماری دارد. به گونه ای که آجر به دلیل تنوع در رنگ و فرم، می ‌تواند به شکل ‌های مختلف در معماری استفاده شود و ظاهر جذاب و زیبایی برای فضا ایجاد کند.