شکل 1: آجر سنتی خانه قدیمی

 

آجر سنتی چیست؟

آجر سنتی از جمله انواع آجرها می باشد که به صورت دستی و با خاک رس تولید می شود. این نوع آجر دارای ویژگی های خاصی مانند استحکام بالا، جذب آب کم و مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی نامساعد است. آجرهای سنتی دارای کاربردهای متنوع بسیاری می باشند و علاوه بر اینکه برای بازسازی سازه های قدیمی به کار برده می شوند بلکه در نمای داخلی و خارجی ساختمان های جدید، کف سازی، سفت کاری و ساخت مکان های مذهبی و …. نیز به کار برده می شوند. از جمله بناهای بسیار معروفی که از آجر نما سنتی برای ساخت آن ها استفاده شده می توان به سی و سه پل اصفهان، خانه داروغه مشهد و خانه تیزنو در دزفول اشاره کرد.

آجرهای سنتی بیشتر جهت بازسازی بناهای قدیمی و یا نماهایی با طرح سنتی استفاده می ‌شوند. این کار علاوه بر دادن جلوه خاص و منحصر به فرد احساس بسیار خوبی را نیز منتقل می ‌کند. به طور کلی آجرنمای سنتی به نوعی از آجرنماها گفته می شود که چه از لحاظ رنگ و چه از لحاظ طرح بیشترین نزدیکی به آجرهای به کار رفته در آثار تاریخی را دارد و باید بعد از اتمام عملیات مرمت کاملا با سایر آجرهایی که در آن بافت کار شده است سازگار شده و تفاوت چندانی نداشته باشد.

 

آجر سنتی چگونه ساخته می شود؟

ابتدا خاک رس با کیفیتی برای ساخت آجر فراهم می شود. پس از آن خاک را تبدیل به گل می کنند و در مرحله بعدی قالب گیری یا خشت زنی انجام می شود. خشت ها را معمولاً در روش سنتی در مقابل آفتاب می گذارند تا خشک شوند که پس از خشک شدن به آن خشت خام می گویند. در مرحله آخر این خشت های خام به کوره های آجر پزی منتقل می شوند و در آنجا طی یک فرآیند خاص پخته و تبدیل به آجر می گردد.

ابعاد آجر به گونه ای است که به راحتی در یکدیگر قفل و بست شده و این خاصیت کیفیت های مهندسی بی شماری برای ساختمان ها ایجاد می کند از جمله در محل اتصال دو دیوار به یکدیگر و اجرای دهانه های وسیع به صورت قوس، طاق و گنبد است که از زمان ساسانیان در ایران رواج یافته است.

در ادامه مقاله همراه ما باشید تا با انواع آجرهای سنتی آشنا شویم.

 

انواع آجر سنتی:

1- آجر قزاقی:

آجر قزاقی یکی از محبوب‌ترین مدل‌های آجرهاست که به منظور مرمت و بازسازی نماهای سنتی قدیمی و در نمای ساختمان‌ های جدید به کار می‌ رود. آجرنماهای قزاقی مقاومت بالایی در معرض هوازدگی و شکنندگی دارند، رنگ ثابتی دارند که به علت ثابت بودن رنگ آجر قزاقی سنتی، نحوه نگهداری آن بسیار ساده و مقرون ‌به ‌صرفه است از همین رو در برابر سرما و گرما عایق مناسبی دارد و باعث پایین آمدن هزینه ‌های انرژی مصرفی خواهد شد. از معایب این نوع آجر شوره زدن آن است که در دسته آجرهایی قرار می‌گیرند که حداقل شوره را دارند.

 

2- آجر آنتیک:

یکی دیگر از آجرنماهای سنتی، آجر آنتیک نام دارد که به دلیل وجود خلل و فرجی که بر روی سطح آن وجود دارد دارای یک سطح صاف و صیقلی نیست. آجر آنتیک از آجرهای طبیعیِ قدیمی الگوبرداری شده است و به همین دلیل قابل استفاده در نماهای بیرونی و دیوار داخلی ساختمان است و در بین فضاهایی که بین کابینت‌ ها و دیوار پشت تلویزیون هم به کار می ‌رود.

این نوع آجرها در طرح ‌ها و رنگ‌ بندی‌ های مختلفی می ‌باشند، از مقاومت بالایی برخوردار هستند که می توانند در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار ‌گیرند، وزن سبکی دارند، همچنین این نوع آجرها عایق حرارتی مناسبی دارند که این عامل باعث پایین آمدن مصرف انرژی و هدر رفت آن می ‌گردد.

 

3- آجر لعابی:

آجر لعابی یا لعاب ‌دار یکی دیگر از انواع آجرهای سنتی است که بیشترین کاربرد را در نمای بیرونی ساختمان دارد که بر روی سطح آم یک لایه لعاب قرار دارد. لعاب استفاده شده بر روی این نوع آجر علاوه بر اینکه زیبایی منحصر به ‌فردی به این نوع آجر داده است باعث عدم نفوذ آب به داخل آن می شود، این نوع آجر مقاومت بالایی در برابر سرما و گرما دارد، با بالا رفتن میزان مقاومت در برابر هوازدگی و در نهایت افزایش مقاومت و طول عمر آن می‌ شود. برای ساخت این نوع آجرها بعد از پخت به صورت سنتی بر روی آن لعاب زده و در نتیجه لعاب زده شده داخل کوره پخته می‌شود.

 

 

شکل 2: آجر سنتی لعابی

 

4- آجر رستیک:

از دیگر انواع آجرهای سنتی می توان به آجر رستیک یا روستیک اشاره کرد که بر خلاف سایر آجرهای دیگر سطح کاملا صاف و صیقلی دارد. سطح این آجر خشن است به همین علت است که طبیعی به نظر می ‌رسد. آجر سنتی رستیک نیز در دیوار داخلی و نمای بیرونی ساختمان به کار می ‌رود و دارای سایزهای متنوع و با رنگ ‌بندی ‌های متفاوت می ‌باشد که می‌ توانید به صورت تک رنگ یا با چند رنگ در نمای ساختمان استفاده کنید. همچنین این نوع آجر مقاومت بالایی در برابر حرارت، ضد شوره و ضد رطوبت دارد.

 

5- آجر سه سانتی:

آجر سنتی سه سانتی از قدیمی ‌ترین آجرنماهاست که در رنگ‌ بندی ‌های قرمز، سفید، لیمویی، زرد، پوست پیازی و ... می‌ باشد. این نوع آجرها دارای طرح‌ های مختلفی از قبیل دندانه موشی، لب گرد و لب قاشقی تولید می‌شوند.

 

6- آجر پلاک سنتی:

آجر پلاک سنتی یکی از دسته های مهم آجر سنتی می باشد که در رنگ های زرد، نخودی، گلبهی و قرمز تولید می شود. از آجر پلاک سنتی می توان برای نمای داخلی و خارجی ساختمان استفاده کرد. آجر پلاک سنتی به علت قطر کم باعث می شود ضخامت نما کم شود و همچنین وزن ساختمان نیز کم شود.

 

7- آجر کف فرش سنتی:

آجر کف فرش سنتی یکی از دسته های محبوب آجر سنتی می باشد و معمولاً در رنگ های زرد و گلبهی و قرمز عرضه می شود. پر فروش ترین آنها آجر کف فرش سنتی زرد می باشد که می توان از آن برای کف حیاط، سقف ساختمان، کف داخلی ساختمان و … استفاده نمود. نکته مهم در مورد آجر کف فرش سنتی این است که باید کیفیت بسیار خوبی داشته باشد چون بیشتر در معرض آسیب آب و هوایی می باشد. همچنین باید این نکته را در نظر گرفت؛ در هنگام کار کردن آن شیب بندی مناسبی ایجاد شود که در زمستان آب باران روی آن ساکن نماند و همچنین باید بند بین آجر سنتی را به خوبی با ملات مناسب پر کرد که بین آن آب یخ نزند و به آجر سنتی آسیبی وارد نکند.